Nằm ở trung tâm xã Thanh Thuỷ, Cụm di tích lịch sử văn hoá cấp tỉnh đình, chùa La Phù thờ ba vị tôn thần đó là: Đức Thánh Tản Viên Sơn; Đức Thánh Mẫu họ Phan và Đế Tam Thủy Thần Dê Uyên Đại Xuyên. Huyền sử về Thánh Mẫu được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Tương truyền, Đức Thánh Mẫu tên húy là Phan Thị Cù người làng La Phù. Bà vốn là con gái Thiên đế, trong một lần du xuân xuống hạ giới đã hóa thành con rắn và chẳng may gặp nạn, được vợ chồng họ Phan là ông Phan Húy Trọng và bà Lỗ Thị Đam cứu vớt, Thiên đế cho đầu thai làm con gái để trả ơn. Linh Đức Thánh Mẫu được các triều vua sắc phong là: Động Đình Thánh Mẫu Uy Linh Công Chúa, Động Đình Tăng Má Uy Linh Công Chúa, Động Đình Tăng Má Uy Linh thần nữ phu nhân. Do có công dạy dân canh tác, trồng dâu, nuôi tằm, diệt trừ ma vương, quỷ quái, mang lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc, mùa màng tươi tốt, sản vật bội thu, đất nước thanh bình. Khi hoá thân, mộ táng Đức Thánh Mẫu được dân làng dựng Lăng tẩm ở vị trí giữa ao Sen, bốn mùa cảnh sắc hữu tình, nhân dân phụng thờ, hương khói quanh năm. Hàng năm, vào ngày mùng 8 tháng Chạp, người dân làng La Phù lại tổ chức Lễ giỗ để tưởng nhớ công ơn Đức Thánh Mẫu.
Lăng Thánh Mẫu thuộc Cụm di tích lịch sử văn hoá cấp tỉnh đình, chùa La Phù
Trải qua hàng trăm năm lịch sử, cụm di tích lịch sử văn hoá cấp tỉnh đình, chùa La Phù và Lăng tẩm Đức Thánh Mẫu luôn được cấp uỷ, chính quyền các cấp quan tâm đầu tư, tôn tạo nhằm giữ gìn, phát huy các giá trị văn hoá tốt đẹp của dân tộc Việt Nam. Tuy nhiên, do tác động của thời tiết, môi trường và thời gian, một số hạng mục Lăng Thánh Mẫu đã xuống cấp, hư hỏng cần được tu bổ, tôn tạo để bảo tồn các giá trị văn hóa, lịch sử và kiến trúc, giữ gìn vẻ đẹp và ý nghĩa của di tích cho các thế hệ mai sau, đáp ứng nhu cầu đời sống văn hoá tâm linh của nhân dân và du khách thập phương, UBND thị trấn Thanh Thuỷ (cũ) đã xin ý kiến chỉ đạo và được các cấp, các ngành chấp thuận cho phép tu bổ, tôn tạo di tích theo hình thức xã hội hoá.
Lễ động thổ tu sửa, tôn tạo Lăng Thánh Mẫu sẽ được tổ chức vào 7h30’ sáng ngày 14/11/2025 (tức ngày 25/9 năm Ất Tỵ). Theo đó, Lăng Thánh Mẫu sẽ được tu sửa toàn bộ sân, tường hoa, nền móng, đường vào Lăng.
Ban vận động Cụm di tích lịch sử văn hoá cấp tỉnh đình, chùa La Phù mong muốn cán bộ, đảng viên, Nhân dân, con em quê hương, đặc biệt các thế hệ con cháu hậu duệ họ Phan đang sinh sống, học tập và công tác trong và ngoài địa phương, cùng các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp bằng tấm lòng thành kính, đóng góp công sức, vật chất để chung tay tu sửa, tôn tạo Lăng Thánh Mẫu Phan Thị Cù, góp phần gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của quê hương cho các thế hệ mai sau./.
Minh Phương - Minh Cảnh